Περί βασιλικών τίτλων και προσφωνήσεων σε μια Δημοκρατία

Από τα πρώτα χρόνια κιόλας που ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και η βασιλική οικογένεια άρχισε να επανέρχεται στην επικαιρότητα και να κερδίζει δημοσιότητα εντός της Ελλάδος, δημιουργήθηκαν διάφορα προβλήματα. Προβλήματα περισσότερο «τυπικά» παρά ουσιαστικά, τα οποία όμως είναι κι αυτά ενδεικτικά της αντίληψης του κόσμου περί της ιστορίας και περί της βασιλικής οικογενείας. Μιας αντίληψης που δημιουργήθηκε από μια χρόνια πολεμική κατά του θεσμού της βασιλείας, που συνοδεύτηκε με αρκετή ημιμάθεια και αρκετή αμάθεια από όσους ενορχήστρωναν αυτήν την πολεμική.

Από τον Μάρκο Τσάκα

Με την δημιουργία των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών, το 1990, έγινε η πρώτη επαφή της Ελληνικής βασιλικής οικογένειας με τα Ελληνικά ΜΜΕ. Με πρωτοστάτη τότε τον Antenna του Μίνωα Κυριακού, ο οποίος συνδεόταν με φιλία με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, η προβολή της Ελληνικής βασιλικής οικογένειας έγινε αρχικά με μια συνέντευξη που έγινε για όλα τα ΜΜΕ το 1990. Ήταν η πρώτη φορά που η εικόνα και η φωνή του βασιλιά Κωνσταντίνου έμπαινε σε όλα τα Ελληνικά σπίτια μέσω της τηλεόρασης. Ακολούθησε η επίσκεψη στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1993, ο γάμος του πρίγκιπας Παύλου το 1995 και πολλές συνεντεύξεις με αφορμή και τη διεκδίκηση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Διαπιστώθηκε τότε η δυσκολία των Ελλήνων δημοσιογράφων πώς να προσφωνήσουν τον βασιλιά Κωνσταντίνο και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Μη έχοντας άλλο προηγούμενο στη χώρα μας, και σε μια Ελλάδα χωρίς την παρουσία των βασιλέων ήδη εδώ και 23 χρόνια (από το 1967 ως το 1990), οι προσφωνήσεις «μεγαλειότατε», «μεγαλειοτάτη», «υψηλότατε», «υψηλοτάτη», φάνταζαν κάτι το περίεργο στα αυτιά των Ελλήνων, που έχουν συνηθίσει να προσφωνούν ο ένας τον άλλον με την γνωστή, «διεθνή» πλέον λέξη που αρχίζει από «Μ». Πολλοί δε, συγχέοντας  τον «τίτλο» με το αξίωμα, θεωρούσαν σωστό, εκτός από το συνηθισμένο «τέως βασιλιάς», να προσθέτουν το «τέως» και στους πρίγκιπες. Η συνθήκη της Βιέννης του 1815, αναφέρει ρητά ότι «βασιλεύς εκπεσών του θρόνου του, διατηρεί τον τίτλο του αλλά χάνει τας προς εαυτόν τιμάς».  Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είναι μεν πρώην βασιλεύς των Ελλήνων, αλλά παραμένει ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Όπως δε απεφάνθη το Συμβούλιο της Επικρατείας, (αριθμός 4575/1996), κατά την εκδίκαση της υπόθεσης της Βασιλικής περιουσίας, ο τίτλος δεν είναι ευγενείας, αλλά λειτουργεί ως προσδιορισμός του προσώπου. Πέρα φυσικά από το προφανές ότι, όπως έναν πρώην υπουργό όταν τον προσφωνούμε, δεν τον λέμε ποτέ «κύριε πρώην υπουργέ», ή έναν συνταξιούχο ιερέα δεν θα τον λέγαμε ποτέ «πρώην παπα-Γιώργη», για παράδειγμα, ή έναν στρατηγό εν αποστρατεία «πρώην στρατηγέ», το ίδιο δεν θα κάναμε για έναν βασιλιά.

Χρειάζεται δε να επισημανθεί, για όσους δεν γνωρίζουν, ότι το Ελληνικό Σύνταγμα απαγόρευε του τίτλους ευγενείας από πάντα, όχι δηλαδή μόνο με την κατάργηση της Βασιλευομένης Δημοκρατίας. Ήδη από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, δηλαδή και σε όλα τα Συντάγματα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας, απαγορευόταν οι τίτλοι ευγενείας σε Έλληνες πολίτες. Για το λόγο αυτό, τυπικά στην Ελληνική βασιλική οικογένεια δεν υπήρχαν πρίγκιπες & πριγκίπισσες, αλλά βασιλόπαιδες και βασιλοπούλες, κάτι που διαπιστώνει κανείς εύκολα με μια βόλτα στο βασιλικό κοιμητήριο Τατοΐου, όπου όλοι οι πρίγκιπες που έχουν ταφεί εκεί, αναγράφονται ως «βασιλόπαιδες».  Και για το λόγο αυτό ο τίτλος «Δούκας της Σπάρτης» που είχε δοθεί στον πρίγκιπα Κωνσταντίνο πριν γίνει βασιλιάς, δεν έγινε αποδεκτός από το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Ένα λάθος που γίνεται συχνά, ειδικά τον τελευταίο καιρό από διαφόρους βασιλόφρονες του διαδικτύου, είναι η προσφώνηση των πριγκίπων ως «των Ελλήνων». Υπάρχει, π.χ., πρίγκιπας Παύλος της Ελλάδος, όχι των Ελλήνων. Και ούτω καθεξής.  Ενώ ένα άλλο λάθος που κάνουν κυρίως ξένοι υποστηρικτές της Ελληνικής βασιλικής οικογένειας, είναι να αναγράφουν και να αποκαλούν, όταν αναφέρονται σε μέλη της Ελληνικής βασιλικής οικογένειας, ως «Πρίγκιπας Νικόλαος της Ελλάδος και της Δανίας», για παράδειγμα. Εκτός του προφανούς, ότι δηλαδή δίνουν δικαίωμα στους κακοπροαίρετους να μιλήσουν και πάλι για την καταγωγή της Ελληνικής βασιλικής οικογένειας, τέτοιου είδους προσφώνηση δεν υπήρξε ποτέ και δεν υπάρχει και σήμερα. Οι πρίγκιπες και οι πριγκίπισσες της Ελληνικής βασιλικής οικογένειας έχουν δίπλα στο όνομα τους ως «επίθετο» μόνο το «της Ελλάδος». Τυπικά είναι και «της Δανίας», αλλά αυτό δεν είναι προσδιοριστικό. Ο πρίγκιπας Μιχαήλ, για παράδειγμα, ο μόνος που έχει Ελληνική υπηκοότητα αυτή τη στιγμή, έχει πάρει ως επίθετο στα Ελληνικά το «Ντε Γκρες», δηλαδή της Ελλάδος. Ούτε «των Ελλήνων» ούτε «της Δανίας».

Προβλήματα προσφώνησης, αντίθετα, δεν υπάρχουν σε καμιά χώρα της Ευρώπης όπου η Μοναρχία έχει καταργηθεί, αλλά τα μέλη των βασιλικών οικογενειών υπάρχουν. Στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, μια χώρα όπου η Μοναρχία όχι μόνο καταργήθηκε το 1910, αλλά ο βασιλιάς δολοφονήθηκε, ο σημερινός απόγονος του, ο Ντομ Ντουάρτε, αναγνωρίζεται επίσημα από την Πορτογαλική Δημοκρατία ως ο απόγονος της βασιλικής οικογένειας, προσφωνείται ανάλογα, και έχει θεσμικό ρόλο στη χώρα, χωρίς κόμπλεξ και προβλήματα. Στον δε γάμο του, που έγινε με βασιλικές και στρατιωτικές τιμές, ήταν προσκεκλημένοι και ο Πρόεδρος και ο πρωθυπουργός της χώρας, όπως μπορείτε να δείτε στο βίντεο:

Στην Σερβία είναι γνωστός ο ρόλος που έχει αποκτήσει ο πρίγκιπας Αλέξανδρος, ενώ στη Ρουμανία ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος της Δημοκρατίας επισκέφτηκε τον βασιλιά Μιχαήλ για να του εκφράσει τα σέβη του. Σε όλες αυτές τις χώρες αλλά και σε άλλες ακόμη-Ιταλία, Βουλγαρία, Γαλλία, ακόμη και στην Αλβανία-οι προσφωνήσεις δεν αποτελούν…κίνδυνο για τη Δημοκρατία στις χώρες αυτές. Μόνο στην Ελλάδα όποιος αναφωνήσει τη λέξη «πρίγκιπας» ή «μεγαλειότατε» θεωρείται ότι στρέφεται κατά της Δημοκρατίας. Αλλά είναι τόσο αδύναμη η Δημοκρατία μας ώστε να φοβάται τις λέξεις;