Γάμοι πριγκίπισσας Αλεξάνδρας του Κεντ. Επεισόδιο μεταξύ βασίλισσας Φρειδερίκης και Μπέτυ Αμπατιέλου

Στις 24 Απριλίου 1963, η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα, μοναχοκόρη της πριγκίπισσας Μαρίνας, δούκισσας του Κεντ, παντρευόταν στην Αγγλία, στο Αββαείο του Ουέστμινστερ τον εκλεκτό της καρδιάς της, Σκωτσέζο αριστοκράτη, Άνγκους Όγκιλβι. Η δούκισσα Μαρίνα του Κεντ ήταν η τρίτη θυγατέρα του πρίγκιπος Νικολάου και της πριγκίπισσας Ελένης, γεννημένης μεγάλης δούκισσας της Ρωσίας. Ο πρίγκιπας Νικόλαος ήταν το τέταρτο παιδί και ο τρίτος γιος του Βασιλιά Γεωργίου Α΄και της βασίλισσας Όλγας.

Επίσης η πριγκίπισσα Μαρίνα  ήταν πρώτη ξαδέρφη του πρίγκιπος Φιλίππου (συζύγου της βασίλισσας Ελισάβετ) γιατί ο πατέρας του Φιλίππου, ο πρίγκιπας Ανδρέας, ήταν αδερφός του πατέρα της, πρίγκιπος Νικολάου, αλλά ήταν επίσης  και πρώτη ξαδέρφη του βασιλέως Παύλου (βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ και Νικόλαος – αδέρφια). Επιπλέον η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα είναι πρώτη ξαδέρφη της βασίλισσας Ελισάβετ, αφού είναι κόρες δύο αδερφών. H Αλεξάνδρα  είναι κόρη του πρίγκιπος Γεωργίου, δούκα του Κεντ, και η Ελισάβετ είναι κόρη του πρίγκιπος Αλβέρτου, μετέπειτα βασιλέως Γεωργίου Στ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου.

Επομένως οι συγγενικοί δεσμοί  της πριγκίπισσας Μαρίνας με τους βασιλείς Παύλο και Φρειδερίκη ήσαν πολύ στενοί. Φυσικό επόμενο ήταν όλη η βασιλική οικογένεια της Ελλάδος να είναι καλεσμένη στους πριγκιπικούς γάμους της  Αλεξάνδρας. Δυστυχώς ο πατέρας της νύφης, πρίγκιπας Γεώργιος, δούκας του Κεντ, είχε χάσει την ζωή του σε αεροπορικό δυστύχημα το 1942.

Στην διάρκεια της  πρώτης ημέρας της αφίξεως  της βασίλισσας Φρειδερίκης και της πριγκίπισσας Ειρήνης στο Λονδίνο,  ως προσκεκλημένες των γάμων αυτών, συνέβη το περίφημο επεισόδιο με την Μπέτυ Αμπατιέλου. Μητέρα και κόρη έφτασαν στο Λονδίνο αεροπορικώς, το απόγευμα του Σαββάτου 20 Απριλίου 1963,  λίγες ημέρες πριν την τέλεση των γάμων της Αλεξάνδρας. Ο Παύλος δεν μπόρεσε να τις συνοδεύσει, ενώ ο διάδοχος Κωνσταντίνος αφίχθη  στο Λονδίνο από την Δανία, την επόμενη ημέρα, Κυριακή. Η πριγκίπισσα Σοφία, που είχε παντρευτεί τον προηγούμενο  έτος στην Αθήνα, τον διάδοχο του ισπανικού θρόνου, Χουάν Κάρλος, μετέβη στο Λονδίνο με τον σύζυγό της χωριστά.

Τα επεισόδια με την Μπέτυ Αμπατιέλου στο Λονδίνο,  λόγω του επίσημου ταξιδιού που πραγματοποίησαν οι Έλληνες Βασιλείς  λίγους μήνες αργότερα στην Αγγλία, (Ιούλιο 1963), και τις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις που επέφερε η πραγματοποίησή του (παραίτηση Καραμανλή και αναχώρησή του στο εξωτερικό), δεν ήταν μείζονος σημασίας στις ιστορικές εξιστορήσεις των  γεγονότων που έγραψαν  πολιτικοί και διπλωμάτες μερικά χρόνια αργότερα. Ο Άγγελος Βλάχος, ο Γεώργιος Ράλλης, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, πρόσωπα πρωταγωνιστικά εκείνης της περιόδου, το αναφέρουν στα βιβλία τους  ως γεγονός, αλλά χωρίς να κάνουν λεπτομερή αφήγηση. Η  εκδότρια και μεγάλη κυρία της δημοσιογραφίας, Ελένη Βλάχου, στο τεύχος 393 των ΕΙΚΟΝΩΝ, παρουσίασε με λεπτομερή  περιγραφή τους  γάμους της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας, προσφέροντας στους αναγνώστες ένα πλήρες φωτογραφικό ρεπορτάζ, αλλά  δεν έκανε ουδεμία  αναφορά στα θλιβερά αυτά γεγονότα, που πολλοί πιστεύουν πως ήσαν η αρχή του τέλους για το θεσμό της Μοναρχίας στην χώρα μας.

Πρώτα θα παραθέσουμε την γραπτή  μαρτυρία της ίδιας της βασίλισσας  από το βιβλίο της «Μέτρον Κατανοήσεως». Θ’ ακολουθήσουν μερικές  σημαντικές  γραπτές μαρτυρίες προσώπων που είχαν καθοριστικό ρόλο στο άμεσο περιβάλλον της Φρειδερίκης.

Η βασίλισσα Φρειδερίκη αναφέρει στο βιβλίο της:

«Τα παιδιά μου κι’ εγώ παρευρεθήκαμε στους γάμους της πριγκηπίσσης Αλεξάνδρας, στην Αγγλία. Προτού πάμε στον Πύργο του Ουΐνδσορ περάσαμε και πάλι μερικές μέρες στο «Κλάριτζ» του Λονδίνου. Φθάσαμε απόγευμα με την Ειρήνη κι’ αποφασίσαμε να δούμε λίγο τις βιτρίνες. Βγήκαμε από το ξενοδοχείο, από την πίσω πόρτα. Το νοικιασμένο αυτοκίνητό μου βρισκόταν μπροστά στην πόρτα αλλ’ είπα στον οδηγό ότι προτιμούσα να περπατήσω. Ακολουθούμενες από έναν ‘Αγγλο αστυνομικό, η Ειρήνη κι’ εγώ προχωρήσαμε στον δρόμο. Ξαφνικά μια γυναίκα με άρπαξε από τους ώμους και με στριφογύρισε. Αργότερα έμαθα πως ήταν κάποια κυρία Αμπατιέλου, Αγγλίς σύζυγος ενός φυλακισμένου Έλληνος κομμουνιστού. Την εποχή εκείνη δεν είχα καν ακούσει  το όνομά της, ούτε και τον αγώνα της να πετύχη την μείωση της ποινής του συζύγου της. Ως σύζυγος μπορώ να κατανοήσω πόση πίεσι ήσκησαν επάνω της οι συγκινήσεις.

Ο αστυνομικός την απομάκρυνε από μένα και, μαζί με την Ειρήνη, περάσαμε γρήγορα στο απέναντι πεζοδρόμιο, ώστε να φανή ότι δεν είχαμε σχέσι με το επεισόδιο. Άνθρωποι που κρατούσαν μεγάλα μπαστούνια πρόβαλαν από δύο γωνιές, απελευθέρωσαν τη γυναίκα που ξεφώνιζε κι’ έριξαν τον αστυνομικό μου κατά γης. Η γυναίκα έτρεξε πίσω μας, με κραυγές και κατάρες.

Βαδίσαμε με την Ειρήνη γρήγορα, όλο και πιο γρήγορα, κάναμε μια γοργή στροφή και βρεθήκαμε σ΄ένα αδιέξοδο στενό. Δεν φαινόταν κανείς που να μπορή να μας βοηθήση. Ήταν Σάββατο απόγευμα και το συγκεκριμένο εκείνο στενό ήταν άδειο. Ρώτησα την Ειρήνη, χωρίς να στραφώ προς τα πίσω: «Τί συμβαίνει τώρα;» κι’ εκείνη απάντησε: «Τρέχουν όλοι πίσω μας.» Κάναμε άλλη μια στροφή, και βρεθήκαμε και πάλι σε αδιέξοδο. Αποφασίσαμε να χτυπήσωμε δύο κουδούνια. Μια πόρτα άνοιξε, μπήκαμε γρήγορα μέσα και την κλείσαμε πίσω μας μ΄ένα δυνατό χτύπημα. Μια χαριτωμένη νεαρή Αμερικανίς κυρία μας κύτταζε έκπληκτη. Της είπα: «Είμαι η Βασίλισσα της Ελλάδος. Μια ομάδα από άνδρες με μεγάλα μπαστούνια τρέχει πίσω μας. Μπορούμε να μείνωμε λίγο εδώ;». Η κυρία ήταν η ικανότης προσωποποιημένη και μας βοήθησε όσο καλύτερα μπορούσε. Ύστερα από λίγη ώρα κατέφθασε ο αστυνομικός μου, ολότελα αναμαλλιασμένος και αναστατωμένος. Τελικά πήγαμε σε κάτι φίλους μας, τον κύριο  και την κυρία Νομικού.

(..) Κατά τις επίσημες δεξιώσεις του γάμου της Αλεξάνδρας αντελήφθην σε πόσο φοβερά δύσκολη θέσι είχαν περιέλθει όλοι εξ αιτίας του επεισοδίου. Αυτό μ’ έκανε να αισθανθώ πολύ μόνη. Για πρώτη φορά στη ζωή μου είχα κυττάξει το μίσος κατά πρόσωπο. Δεν ήταν ευχάριστο. Κατά την διάρκεια των δεξιώσεων τηλεφώνησα αρκετές φορές στον Παύλο, για ν’ αντλήσω δυνάμεις από την ήρεμη, βαθειά φωνή του.

Η Λίλιμπετ, όπως αποκαλούσαμε τη Βασίλισσα της Αγγλίας, υπήρξε πολύ γλυκειά μαζί μου. Ήταν πραγματικά αναστατωμένη που ένα τέτοιο πράγμα υπήρξε δυνατόν να συμβή στην Αγγλία. Προτού ληφθή η επίσημη επιστολή της συγγνώμης, ο Έλλην υπουργός των Εξωτερικών με είχε προτρέψει να επιστρέψω στην Ελλάδα. Είπα στην Λίλιμπετ ότι δεν επρόκειτο να φύγω, εκτός αν κι’ εκείνη μου πετούσε τομάτες! Αυτό, τουλάχιστον, την έκανε να γελάση.»

Η δεύτερη γραπτή μαρτυρία είναι της Κυρίας επί των Τιμών (Ε. Κουντουριώτη), που συνόδευσε την Βασίλισσα Φρειδερίκη και την πριγκίπισσα Ειρήνη στην ανεπίσημη αυτή επίσκεψή τους στο Λονδίνο.

Αντιγράφουμε το κείμενο από το Ημερολόγιο της Βασίλισσας Φρειδερίκης, τόμος τρίτος (1960-1967) σελ. 245 : «Ωρα 13:30, η Α.Μ. η βασίλισσα μετά της Α.Β.Υ. της Πριγκιπίσσης  Ειρήνης ανεχώρησε δια Λονδίνον με αεροσκάφος της Ολυμπιακής Γραμμής, προκειμένου να παραστή εις τους γάμους της Α.Β.Υ. της πριγκιπίσσης Αλεξάνδρας του Κεντ. Η Μεγαλειοτάτη συνωδεύετο υπό της Κυρίας των Τιμών Κυρίας Κουντουριώτη και του Καθηγητού Κου Θ. Δοξιάδη. Ο Μέγας Αυλάρχης και η Κα  Δ. Λεβίδη συνεταξείδευσαν ως προσωπικοί καλεσμένοι εις τον γάμον υπό της Α.Β.Υ. της Πριγκιπίσσης Μαρίνας. Ο Υπασπιστής της Α.Μ. του Βασιλέως Σμήναρχος Παντελίδης ήτο πλησίον του πιλότου καθ’ όλην την πτήσιν, η οποία ήτο εξαίρετος και άνευ σταθμού. Ώραν Αγγλίας 4:25 μ.μ., έφθασε το αεροσκάφος εις το αεροδρόμιον του Λονδίνου, όπου ανέμενον αι Α.Α.Β.Β.Υ.Υ.  αι Πριγκίπισσαι Μαρίνα μετά του υιού της Μιχαήλ του Κεντ, η Πριγκίπισσα Αικατερίνη, μετά του συζύγου της Major Brandram και του υιού των Παύλου. Ο εν Λονδίνω πρέσβυς Κος Μιχαήλ Μελάς παρίστατο επίσης και συνώδευσε την Α.Μ. την Βασίλισσαν και την Πριγκίπισσαν Ειρήνην εις το βασιλικόν περίπτερον του αεροδρομίου, όπου εχαιρέτησαν την Καν Μελά, τα μέλη της Πρεσβείας και της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου. Κατόπιν η Μεγαλειοτάτη και η Α,Β.Υ. η Πριγκίπισσα Ειρήνη, ακολουθούμεναι από τον Πρέσβυν και την Καν Μελά, μετέβησαν εις το ξενοδοχείον «Claridge’s».

Mεθ’ ολίγον, ώραν 5:30, εξήλθον άνευ ουδεμίας συνοδείας η Α.Μ. η Βασίλισσα μετά της Πριγκιπίσσης Ειρήνης δια περίπατον πεζή. Έξωθεν του ξενοδοχείου ανέμενε την Μεγαλειοτάτην η Αγγλίς σύζυγος του εν Ελλάδι κρατουμένου κουμμουνιστού Α. Αμπατιέλου, δια να επιδώση επιστολήν ζητώσα την αμνήστευσιν του συζύγου της. Μόλις αντελήφθη την Μεγαλειοτάτην, αμέσως έσπευσε πλησίον Αυτής δια να δώση την επιστολήν. Η Α.Μ. η Βασίλισσα της είπε ότι πρέπει να την επιδώση εις την Ελληνικήν Πρεσβείαν. Τότε η Αμπατιέλου έπιασε την Μεγαλειοτάτην από τον ώμον και ήρχιζε να φωνάζη. Μετά κόπου ο αξιωματικός της Scotland Yard, υπεύθυνος δια την ασφάλειαν της Βασιλικής μας Οικογενείας, κατώρθωσε να την απωθήση. Εκείνην την στιγμήν ώρμησαν επάνω του διάφοροι κομμουνισταί οι οποίοι και αυτοί από την στιγμήν της αφίξεως περιεφέροντο με plakat περιξ του «Claridge’s». Ενώ ο αξιωματικός επάλευε με τους κουμμουνιστάς (οι οποίοι τον έρριξαν εις το έδαφος και τον εκτύπων), η Α.Μ. η Βασίλισσα και η Πριγκίπισσα Ειρήνη συνέχισαν ψυχραίμως τον δρόμον Των, εντελώς Μόναι. Αφού έστριψαν την γωνία του δρόμου εισήλθον εις μικράν διπλοκατοικίαν και εκτύπησαν το κουδούνι. Μία συμπαθής νέα, η Αμερικανίς Κα Stevens, ήνοιξε και χωρίς απορίαν παρεκάλεσε τας δύο Υψηλάς Κυρίας να εισέλθουν. Από το παράθυρο εφαίνετο ο δρόμος, ο οποίος ήτο τώρα γεμάτος από διαφόρους  κομμουνιστάς οι οποίοι εζήτουν την Μεγαλειοτάτην. Η Μεγαλειοτάτη τηλεφώνησε από το σπίτι της Κας Stevens εις τον διευθυντήν του «Claridge’s», Kον Van Tyne, και τον παρεκάλεσε να έλθη με ταξί να Την παραλάβη ως και την Πριγκίπισσαν Ειρήνην. Πράγματι, αυτό κατωρθώθη εντός ολίγου. Από πλάγιον δρόμον ήλθε ο Κος v. Τyne και ούτω επέστρεψαν η Μεγαλειοτάτη και η Υψηλοτάτη εις το «Claridge’s». (..) Aργά το βράδυ η Α.Μ. η Βασίλισσα έστειλε εις την Καν Stevens φωτογραφίαν Αυτής μετά θερμής αφιερώσεως.

Η περιγραφή ως αναγράφεται ανωτέρω είναι σύμφωνος προς τα λέξεις της Ιδίας της Μεγαλειοτάτης προς την Καν των Τιμών.  Ε.Α. Κουντουριώτη.»

Η επόμενη γραπτή μαρτυρία είναι του πρέσβη  Μιχαήλ Μελά. Ο Μιχαήλ Μελάς (1902-1967) διετέλεσε  πρέσβης στο Λονδίνο από το 1962 μέχρι 1964. Στο βιβλίο του «Αναμνήσεις ενός Πρέσβεως»,  αναφέρει για τα γεγονότα αυτά:

«Όταν αρραβωνιάσθηκε εις το Λονδίνον η Πριγκήπισσα Αλεξάνδρα του Κεντ, εγγονή του Έλληνος Πρίγκηπος Νικολάου και κόρη της Πριγκηπίσσης Μαρίνας, εγνώσθη ότι θα ήρχετο εξ Ελλάδος η Βασίλισσα Φρειδερίκη να παραστή, κατά Απρίλιον 1963, εις τους γάμους. Έστειλα τότε προς το Υπουργείον  έγγραφον το οποίον εκοινοποίησα και εις τα Ανάκτορα, όπου έλεγα ότι, κατά τας πληροφορίας μου, η Αμπατιέλου επρόκειτο να διαλέξη την περίστασιν αυτήν δια να επιδοθή εις ανθελληνικάς εκδηλώσεις και ότι έπρεπε, κατά το ταξείδιον της Βασιλίσσης, να ληφθή τούτο υπ’ όψιν.

Την ημέραν της αφίξεώς Της, συνώδευσα την Βασίλισσαν από το αεροδρόμιον μέχρι του ξενοδοχείου Της, εμπρός εις το οποίον επεκράτει, όταν εφθάσαμε, άκρα ησυχία, και ηρώτησα τον Έλληνα αξιωματικόν της Ασφαλείας αν είχεν υπ’ όψιν του το έγγραφόν  μου. Κατόπιν καταφατικής του απαντήσεως έφυγα δια την Πρεσβείαν, κειμένην επί του ιδίου δρόμου, παρακαλέσας τους ανήκοντας εις την Συνοδείαν της Βασιλίσσης να με ειδοποιήσουν ευθύς ως θα με εχρειάζοντο.

Δύο ώρας αργότερον, μου ετηλεφώνησαν να μεταβώ αμέσως εις το ξενοδοχείον Κλάριτζ. Εκεί, η Βασίλισσα η ιδία μου διηγήθηκε ότι είχεν εξέλθη πεζή, με την Πριγκήπισσαν Ειρήνην, ότι μία γυναίκα έτρεξεν από πίσω Της φωνάζοντας και Την έπιασε από τον ώμον δια να την αναγκάση να δεχθή κάποιο χαρτί. Προσέθεσεν ότι, προς αποφυγήν δημιουργίας χειροτέρου επεισοδίου, είχε κτυπήσει και εισέλθη σε ένα από τα σπίτια του δρόμου όπου ευρίσκετο, και είχε παραμείνει εκεί επ’ ολίγον. Ηρώτησα τον ‘Ελληνα αξιωματικόν της Ασφαλείας πώς, μετά την έκθεσίν μου, είχε βγη η Μεγαλειοτάτη πεζή και μου έδωσε την αμίμητον απάντησιν ότι είχαν αποκρύψει το έγγραφόν μου από την Βασίλισσαν «δια να μη στεναχωρηθή».

Εκ των απαντήσεων εις τα ερωτήματά μου προέκυψεν ότι η κ. Αμπατιέλου, ολίγον μετά την αναχώρησίν μου, είχε φθάσει εμπρός εις το Κλάριτζ με μερικούς οπαδούς και είχε ζητήσει να ιδή την Κυρίαν επι των Τιμών, παρά της οποίας είχεν απαιτήσει να γίνη δεκτή από την Βασίλισσαν δια να Της επιδώση αίτησιν χάριτος του συζύγου της. Η Κυρία επί των Τιμών, μη γνωρίζουσα άλλο τι από τους κανόνας της εθιμοτυπίας, είπεν εις την Αμπατιέλου ότι η Βασίλισσα δεν ημπορούσε να την δεχθή εκείνην την ώραν και ότι έπρεπε να εμπιστευθή την αίτησίν της εις αυτήν. Η Αμπατιέλου άλλον που δεν ήθελε. Εξαιρετική κωμωδός, εξήλθε αμέσως από το ξενοδοχείον οδυρομένη  υψηλοφώνως ότι η Βασίλισσα δεν εδέχετο ούτε καν απλήν αίτησιν χάριτος να παραλάβη. Ό,τι δηλαδή εχρειάζετο δια να συγκινήση τους καλόκαρδους διαβάτας και να καταστήση την Βασίλισσαν αντιπαθή. Και μόλις η Βασίλισσα, ανελπίστως, εβγήκε από το ξενοδοχείον πεζή, εδημιουργήθη το επεισόδιον.

Εννοείται ότι αν με είχαν εκείνην την ώραν ερωτήσει περί του πρακτέου ή είχαν αναφερθή προς της Αυτής Μεγαλειότητα δείχνοντας, επί τέλους, και το έγγραφόν μου δια να εννοήση η Βασίλισσα περί τίνος επρόκειτο, κανένα επεισόδιον δεν θα είχε δημιουργηθή. Η Βασίλισσα Φρειδερίκη θα εδέχετο ασφαλώς την γυναίκα αυτήν επί ολίγα λεπτά, εξ’ οίκτου, εφ’ όσον επρόκειτο περί της συζύγου φυλακισμένου, και θα της υπέσχετο να επιδώση την αίτησιν προς τον Βασιλέα. Από εκεί και πέραν, αν η Αμπατιέλου είχε δοκιμάσει να εξακολουθήση ασχημονούσα, ολόκληρη η αγγλική κοινή γνώμη θα την είχεν αποδοκιμάσει εφ’ όσον θα ήτο φανερόν, και εις τους πλέον ευπίστους, ότι η Βασίλισσα των Ελλήνων δεν ημπορούσε να κάμη περισσότερα. Ενώ όπως επετράπη εις αυτήν να παρουσιάση τα πράγματα, ήτο μοιραίον να εξαπατήση τους αδαείς και να προκαλέση την συμπάθειάν των.

Όταν επληροφορήθην τας λεπτομερείας της υποθέσεως, η πρώτη μου σκέψις ήτο να αποφύγωμεν να δοθή δημοσιότης εις το επεισόδιον το οποίον, λαβόν χώραν εις τον πίσω από το Κλάριτζ δρόμον, είχε περάσει απαρατήρητον. Ενόμισα αρχικώς ότι θα το επετύγχανα. Αλλ’ η βασιλική συνοδεία δεν ημπόρεσε να τηρήση εχεμύθειαν πέραν των δύο ημερών. Έπειτα, άρχισαν αι εκμυστηρεύσεις προς τους εν Λονδίνω φίλους και, εκείθεν, προς τον τύπον. Μιά που εμαθεύθηκε το πράγμα, ο Άγγλος Υπουργός των Εξωτερικών εδέησε να εκφράση δημόσια την λύπην του, τουθ’ όπερ έθιξε το φιλότιμον ωρισμένων Άγγλων και επέτεινε, προς μεγάλην ικανοποίησιν των κομμουνιστών, την σοβαρότητα της υποθέσεως.»

Τέλος παραθέτουμε  και το κείμενο  του δημοσιογράφου Βάσου Τσιμπιδάρου από το βιβλίο του «Με την άκρη της πένας». Ο Βάσος Τσιμπιδάρος εργαζόταν στο Γραφείο Τύπου της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο και έτυχε να βρίσκεται στο ξενοδοχείο όπου είχαν καταλύσει η Βασίλισσα Φρειδερίκη με την πριγκίπισσα Ειρήνη,  την στιγμή ακριβώς που συνέβησαν τα γεγονότα. (1)

Αναφέρει λοιπόν ο Τσιμπιδάρος στο βιβλίο του : « (…) Οι περισσότερες φορές που επισκέφτηκα το Φόρεϊν Όφις ήταν το 1963. Τότε διαδραματίστηκαν δύο επεισόδια που αναστάτωσαν και την Αγγλία και την Ελλάδα. Το ένα ήταν με τη βασίλισσα Φρειδερίκη και την Μπέτυ Αμπατιέλου και το δεύτερο το ταξίδι Παύλου και Φρειδερίκης στο Λονδίνο, ύστερα από επίσημη πρόσκληση της βασίλισσας Ελισάβετ. Και τα δύο τα έζησα από κοντά. Εντυπώσεις από πρώτο χέρι.

 

Αφορμή των επεισοδίων ο Αντώνης Αμπατιέλος, κομμουνιστής και συνδικαλιστής με ιστορία. Γεννήθηκε στην Κεφαλλονιά. Έζησε πολλά χρόνια στην Αγγλία και τα κατάφερε στη διάρκεια του τελευταίου πολέμου να γίνει στέλεχος στην πανίσχυρη «Βρετανική Ένωση Ναυτεργατών». Στην Αγγλία γνώρισε και παντρεύτηκε μια έξυπνη, νόστιμη και δραστήρια δασκάλα, την Ελίζαμπεθ (Μπέτυ) Μπάρλετ. (2) Ο Κεφαλλονίτης ναυτεργάτης και η γυναίκα του έγιναν αφορμή να συμβούν τα εξής εντυπωσιακά γεγονότα τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1963. Δηλαδή:

Διαφώνησε ο τότε πρωθυπουργός Καραμανλής με το Στέμμα.

Κακοποιήθηκε στο Λονδίνο η Φρειδερίκη από την Αμπατιέλου.

Παραιτήθηκε ο Καραμανλής από την πρωθυπουργία.

Έγιναν τέτοιες εκδηλώσεις κατά των βασιλέων στο Λονδίνο, που από την σύγχυσή του έπαθε καρδιακό επεισόδιο ο πρέσβης Μιχαήλ Μελάς. (3)

Το 1963 ο Αντώνης Αμπατιέλος βρισκόταν κλεισμένος στις ελληνικές φυλακές για τις διαδηλώσεις που έκανε στο Λονδίνο κατά τον εμφύλιο πόλεμο.(4) Τον είχαν καταδικάσει σε θάνατο, πήρε αναστολή, αλλά θα έμενε πολλά χρόνια πίσω από τα σίδερα. Για κανέναν άλλο κρατούμενο στην Ελλάδα δεν γινόταν στην Αγγλία τόσος θόρυβος όσο για τον Αμπατιέλο. Για δύο λόγους: Πρώτον γιατί ήταν μέλος στα εγγλέζικα «γιούνιονς» των ναυτεργατών και δεύτερον γιατί η γυναίκα του ήταν Αγγλίδα. Άλλωστε γι’ αυτό κατάφερε να ξεσηκώσει κατά της ελληνικής κυβέρνησης την ελληνοκυπριακή παροικία και να εξασφαλίσει την συμπάθεια των αγγλικών εφημερίδων που ζητούσαν την αποφυλάκιση  του συζύγου της. Σχεδόν μέρα παρά μέρα είχαμε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας μπροστά στο κτίριο της Ελληνικής Πρεσβείας για τον Αμπατιέλο. Μαζί τους και ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ.

Μέσα σε αυτήν την ατμόσφαιρα έφτασαν στο Λονδίνο η βασίλισσα Φρειδερίκη, η πριγκίπισσα Ειρήνη και ο μέγας αυλάρχης Δημήτρης Λεβίδης. Ήταν καλεσμένοι στο γάμο της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας του Κεντ με τον Σκοτζέζο Άγκνους Όγκιλβυ. Ο γάμος θα γινόταν στις 24 Απριλίου 1963. Πριν φύγει η Φρειδερίκη για το Λονδίνο ο πρωθυπουργός Καραμανλής διατύπωσε στο παλάτι τις αντιρρήσεις του. Πίστευε πως στο Λονδίνο η βασίλισσα θα γινόταν στόχος πολλών εκδηλώσεων που θα κατέληγαν σε βάρος του επισήμου βασιλικού ταξιδιού που είχε προγραμματισθεί για τον Ιούλιο, τρεις μήνες αργότερα. Φρειδερίκη, Ειρήνη, και Λεβίδης πήγαν στο Λονδίνο και έμειναν στο «Κλάριτζες».

Στις 20 Απριλίου 1963 μου παρέδωσαν από το Γραφείο Τύπου έναν ογκώδη φάκελο να τον πάω στο «Κλάριτζες», στον Λεβίδη. Ήταν αντίγραφα τηλεγραφημάτων του Αθηναϊκού Πρακτορείου για διάφορα θέματα. Έτσι γινόταν πάντοτε όταν βρισκόντουσαν στο Λονδίνο επίσημοι Έλληνες. Έπρεπε να ενημερώνονται από το Γραφείο Τύπου. Η εντολή που είχα ήταν να παραδώσω το φάκελο στον Λεβίδη κι εκείνος θα τον έδινε στη Φρειδερίκη.

Η Αμπατιέλου εκμεταλλεύτηκε την παρουσία της Φρειδερίκης στη βρετανική πρωτεύουσα. Το ίδιο κιόλας απόγευμα ξεκίνησε με μια ομάδα Άγγλων και Ελληνοκυπρίων για το «Κλάριτζες». Η ίδια μπήκε στο ξενοδοχείο. Οι υπόλοιποι πηγαινοερχόντουσαν στο πεζοδρόμιο με πλακάτ στα χέρια. Όταν μπήκα στο ξενοδοχείο με το φάκελο στα χέρια μου, είδα την Αμπατιέλου καθισμένη δεξιά. Τη γνώριζα, την χαιρέτησα και την ρώτησα τι περιμένει.

– Περιμένω, μου απάντησε πεισματωμένη, την Φρειδερίκη να της δώσω αυτό το φάκελο που έχει μέσα μια αίτηση για την αποφυλάκιση του άνδρα μου.

– Τώρα ανεβαίνω επάνω, της είπα. Δώστε μου το φάκελο και θα φτάσει στα χέρια της.

– Όχι, θα της τον δώσω η ίδια.

Ανέβηκα στο δωμάτιο του αυλάρχη και του διηγήθηκα τι συνέβη.

Ο Λεβίδης φοβήθηκε μήπως γίνει κανένα επεισόδιο και γι’ αυτό βρήκε μια λύση:

– Ξέρω μου είπε, ότι στις 7 η βασίλισσα έχει ένα ραντεβού, αλλά είναι από εκείνα που και ν΄αργήσει, δεν πρόκειται να την παρεξηγήσουν. Μάλιστα θα της πω να μην κατέβει από τις σκάλες, αλλά με το ασανσέρ, που είναι στην άλλη μεριά του ξενοδοχείου.

Νίκησε το βασιλικό πείσμα. Δεν άκουσε τον Λεβίδη και κατέβηκε από τις σκάλες. Στο τελευταίο σκαλοπάτι βρέθηκε πρόσωπο με πρόσωπο με την Αμπατιέλου.

-Πάρτε της είπε εκείνη, αυτό το φάκελο. Περιέχει μια αίτηση απελευθέρωσης του άντρα μου που σαπίζει στις φυλακές.

– Στην κυβέρνηση να τον δώσετε. Όχι σ’ εμένα. Δώστε το στην Πρεσβεία, εγώ δεν μπορώ να το πάρω.

Τυπικά η Φρειδερίκη είχε δίκιο, γιατί υποτίθεται ότι οι βασιλείς δεν ανακατεύονται στην πολιτική, ακούν τον πρωθυπουργό για το τι θα πουν και τι θα κάνουν. Έτσι γίνεται στην Αγγλία με τους Άγγλους βασιλείς, αλλά βέβαια δεν γινόταν ο ίδιο με τους δικούς μας. Αν εκείνη την στιγμή η Φρειδερίκη έπαιρνε το φάκελο και τον έβαζε στην τσάντα της, το επεισόδιο θα είχε αποφευχθεί.  Η Αμπατιέλου τέντωσε το χέρι της με το φάκελο, η Φρειδερίκη με το δικό της την απωθούσε. Είχε νευριάσει και αντί να βγει στο δρόμο από την κεντρική πόρτα, προτίμησε την πλαϊνή. Μπροστά η Φρειδερίκη με την πριγκίπισσα Ειρήνη, πίσω τους η Αμπατιέλου. Τότε έτρεξε και ο ντέτεκτιβ της Σκότλαντ Γιαρντ που κατάλαβε ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει. Τον είχαν στείλει στο «Κλάριτζες» για την ασφάλειά της. Ως εκείνη τη στιγμή παρακολουθούσε διακριτικά την λογομαχία. Όταν όμως είδε ότι τα πράγματα έπαιρναν άλλη τροπή, πήγε πιο κοντά στη Φρειδερίκη και όλοι μαζί βγήκαν στον πλαϊνό δρόμο, βρέθηκαν όμως μπροστά στην ομάδα διαδηλωτών που κύκλωσαν τη Φρειδερίκη. Ο ντέντεκτιβ προσπάθησε με τα χέρια του ν’ ανοίξει τον ανθρώπινο κλοιό που σχηματίστηκε γύρω από την Φρειδερίκη και την Ειρήνη. Οι εφημερίδες έγραψαν τότε ότι οι διαδηλωτές έπιασαν τη βασίλισσα από τον λαιμό και την έριξαν κάτω. Όμως δεν ήταν αλήθεια. Κάποιος τράβηξε το φόρεμά της στο ύψος του λαιμού. Κλονίστηκε, αλλά δεν έπεσε. Οι διαδηλωτές φοβήθηκαν και σκόρπισαν, η Φρειδερίκη με την Ειρήνη έτρεξαν στο απέναντι πεζοδρόμιο και χώθηκαν στο αδιέξοδο δρομάκι. Στην πρώτη πόρτα που βρήκαν μπροστά τους χτύπησαν το κουδούνι. Εκεί έμενε μια Αμερικανίδα ηθοποιός, η Μάρτιν Στήβενς, που διηγήθηκε μετά τι συνέβη:

– Όταν άνοιξα την πόρτα, είδα μια ωραία γυναίκα, με άνω κάτω το φόρεμά της, που έτρεμε. «Σας παρακαλώ» μου είπε. «Αφήστε με να μπω μέσα. Είμαι η βασίλισσα της Ελλάδος». Δεν γνώριζα στην πραγματικότητα ποια ήταν, αλλά την άφησα να μπει. Μετά την αναγνώρισα από φωτογραφίες. Έτρεμε. Της προσέφερα κονιάκ, αλλά μου είπε ότι προτιμά ένα ουίσκυ με σόδα. Έμεινε μαζί μου μια ώρα περίπου. Λίγες μέρες μετά μου έστειλε μια φωτογραφία της με την εξής αφιέρωση: «Σας ευχαριστώ πολύ για τη βοήθεια που δώσατε σε μιαν άγνωστη που βρισκόταν σε κίνδυνο».

Χάλασε ο κόσμος στην Αγγλία και στην Ελλάδα με το επεισόδιο Φρειδερίκης – Αμπατιέλου. Ο λόρδος Χιουμ, τότε υπουργός των Εξωτερικών, έστειλε στη Φρειδερίκη μια επιστολή και της ζητούσε συγγνώμη. Στην Αθήνα ο υπουργός των Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ κάλεσε τον Άγγλο πρεσβευτή Ραλφ Μάρεϋ για να διαμαρτυρηθεί. Ο Μάρεϋ ήταν άρρωστος και πήγε ο σύμβουλος Μ. Μπαρνς που ζήτησε κι’ αυτός συγγνώμη για το επεισόδιο.»

Διαβάζοντας την εξιστόρηση του δημοσιογράφου Βάσου Τσιμπιδάρου πληροφορούμαστε πως η Αμπατιέλου περίμενε την βασίλισσα εντός του ξενοδοχείου όπου διέμενε και η πρώτη συνάντησή τους και αψιμαχία έγινε εντός αυτού. Γεγονός που δεν αναφέρεται στην μαρτυρία του Μιχαήλ Μελά και της Κυρίας επί των Τιμών Ε. Κουντουριώτου. Όμως και οι δύο αυτές μαρτυρίες βασίζονται στην αφήγηση της ίδιας της Βασίλισσας, η οποία επίσης δεν το αναφέρει στο βιβλίο της. Ποιος ήταν ο λόγος που η ίδια η βασίλισσα απέκρυψε την πρώτη συνάντηση με την Αμπατιέλου εντός του ξενοδοχείου; Σκεφτόμαστε δύο υποθέσεις.Η πρώτη είναι πως η διήγηση του Τσιμπιδάρου είναι λανθασμένη. Δηλαδή εισερχόμενος στο «Κλάριτζες» συνάντησε μεν την Αμπατιέλου να αναμένει την βασίλισσα για να της παραδώσει την επιστολή της και ακολούθησε ο διάλογος μεταξύ  Αμπατιέλου και Τσιμπιδάρου όπως ο ίδιος τον διηγείται.  Πιθανόν όμως  όσο ευρίσκετο ο Τσιμπιδάρος με τον Λεβίδη, κάποιος απομάκρυνε από το λόμπυ του ξενοδοχείου την Αμπατιέλου, η οποία πλέον ανέμενε την Βασίλισσα μαζί με τους άλλους διαδηλωτές έξω από το ξενοδοχείο. Η δεύτερη εκδοχή είναι πως εσκεμμένως η βασίλισσα μη έχοντας την μαρτυρία κανενός μέλους της ακολουθίας της, να απέκρυψε την πρώτη συνάντησή της με την Αμπατιέλου εντός του ξενοδοχείου για να προφασιστεί πως αιφνιδιάστηκε από την επίθεση των διαδηλωτών και της ίδιας της Αμπατιέλου εξερχόμενη από το ξενοδοχείο.

Αλλά η λεπτομέρεια αυτή είναι ήσσονος σημασίας μπροστά στην εύλογες απορίες που μας δημιουργούνται. Ο πρέσβης Μιχαήλ Μελάς είχε στείλει προειδοποιητική επιστολή στο Υπουργείο Εξωτερικών και στα Ανάκτορα, την οποία κρατούν κρυφή από την βασίλισσα «για να μην στεναχωρηθεί (!)». Την αφήνουν με έναν μόνο Άγγλο αστυνομικό να την συνοδεύσει στην πρώτη μετακίνησή της μετά την άφιξή της στο Λονδίνο. Και ο Έλληνας αξιωματικός της Ασφαλείας της που ήταν; Μια άλλη απορία που μας δημιουργείται είναι ότι κανείς από την βασιλική συνοδεία δεν αντιλήφθηκε  την ύπαρξη των διαδηλωτών έξω από το «Κλάριτζες»; Επειδή η αγγλική νομοθεσία απαγόρευε την καθιστική διαμαρτυρία στο οδόστρωμα, όχι όμως την πορεία, οι διαδηλωτές ήσαν συνέχεια σε κίνηση. Η παρατεταμένη παρουσία τους  έξω από το ξενοδοχείο, συνδυάζοντάς την με την προειδοποιητική επιστολή του Μελά, την οποία οι βασιλικοί ακόλουθοι είχαν διαβάσει, δεν τους ανησύχησε; Με την  απλή λογική άφησαν όλοι την Βασίλισσα και την κόρη της εντελώς εκτεθειμένες απέναντι στους αριστερούς (κυρίως) έλληνες και ελληνοκυπρίους του Λονδίνου, υποτιμώντας την επικινδυνότητα της κατάστασης.

Η επίσκεψη της βασίλισσας Φρειδερίκης τον Απρίλιο του 1963 στο Λονδίνο  ήταν ανεπίσημη, αλλά αυτό δεν καταργούσε την ιδιότητά της ως Βασίλισσα –  εν ενεργεία –  της Ελλάδος. Το  γεγονός  να  τρέχει μια βασίλισσα απροστάτευτη και κυνηγημένη στα δρομάκια του Λονδίνου και να χτυπάει τα κουδούνια αγνώστων για να βρει καταφύγιο από επιθετικούς προς αυτήν και την κόρη της διαδηλωτές, εξέθεσε την Ελλάδα παγκοσμίως και όχι την ίδια αποκλειστικώς.

Το πιο πιθανό είναι πως η βασίλισσα πράγματι δεν γνώριζε την Αμπατιέλου και την δυναμική δραστηριοποίησή της  για την απελευθέρωση του συζύγου της. Επίσης η συμβουλή του τότε υπουργού Ευάγγελου Αβέρωφ να επιστρέψει εσπευσμένως η βασίλισσα  στην Ελλάδα, αφού ήδη είχε δημιουργηθεί το επεισόδιο με την Αμπατιέλου, δεν ήταν η σωστότερη. Θα επιβεβαίωνε την αδυναμία της Ελλάδος να διαχειρισθεί μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στην οποία πρωταγωνίστρια ήταν η ίδια η βασίλισσα της χώρας.

Η βασίλισσα Φρειδερίκη είχε μεταβεί στο Λονδίνο για να παραστεί στους γάμους στενού μέλους, της εκεί βασιλικής οικογένειας. Είναι γνωστό πως μέχρι και σήμερα οι γάμοι των ευγενών προσφέρουν μια θαυμάσια ευκαιρία για νέες γνωριμίες μεταξύ των νεαρών μελών τους.  Tο ειδύλλιο της  πριγκίπισσας Σοφίας με τον Χουάν-Κάρλος δημιουργήθηκε στους γάμους του αδερφού της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας, το 1961. Ο διάδοχος Κωνσταντίνος επισημοποίησε το ειδύλλιό του με την πριγκίπισσα Άννα-Μαρία της Δανίας στους γάμους της αδερφής του Σοφίας.  Συνοδευόμενη λοιπόν η βασίλισσα Φρειδερίκη από την μικρότερη και άγαμη  κόρη  της Ειρήνη, δεν θα άφηνε την ευκαιρία ανεκμετάλλευτη να γνωρίσει ίσως η πριγκίπισσα  κάποιον υποψήφιο γαμπρό της σειράς της. Να προσθέσουμε πως εκείνη την εποχή ήταν σχεδόν σίγουρο πως η πριγκίπισσα Ειρήνη θα ήταν η μέλλουσα σύζυγος του διαδόχου της Νορβηγίας Χάραλντ, ο οποίος ήταν συχνά  καλεσμένος στις επίσημες τελετές των Ανακτόρων στην Αθήνα. Επιπλέον η αγγλική αυλή ανέκαθεν ήταν από τις πιο λαμπρές και επίσημες και τα μέλη των άλλων βασιλικών οικογενειών θεωρούν τιμή τους την παρουσία τους. Σε όλα αυτά να προσθέσουμε πως η βασιλική οικογένεια της Αγγλίας έχει στενούς συγγενικούς δεσμούς με τον οίκο του Ανοβέρου από το οποίο καταγόταν η Φρειδερίκη. Μας δίνεται δε η εντύπωση πως η βασίλισσα Φρειδερίκη προσπάθησε από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 να επιβάλει ένα βασιλικό πρωτόκολλο  πιο  επίσημο στην Αυλή της, ίσως επιθυμώντας να ακολουθήσει την αυστηρή εθιμοτυπία που εφαρμοζόταν στην Αγγλία, ώστε να παύσουν οι επίσημες τελετές στην Ελλάδα «να καταλήγουν σε μια ατμόσφαιρα καφενείου» όπως ανέφερε.(5)

Η επίθεση εναντίον της Φρειδερίκης την πρώτη ημέρα της αφίξεώς της  δεν ήταν το μοναδικό επεισόδιο κατά το διάστημα της παραμονής της στο Λονδίνο για τους γάμους της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας. Η βασίλισσα  παρέμεινε στην αγγλική πρωτεύουσα από τις 20  μέχρι τις  30 Απριλίου 1963. Στο διάστημα αυτό συνελήφθη και δικάστηκε στις 24 Απριλίου ο δεκαεξάχρονος Κύπριος Μιχαήλ Μιχαήλ  που επιχείρησε να ανοίξει την πόρτα του αυτοκινήτου της και χτύπησε  την γροθιά του στο τζάμι φωνάζοντας συνθήματα εναντίον της βασίλισσας. Ένας Άγγλος αστυνομικός τον συνέλαβε. Η δίκη γίνεται ενώ η Φρειδερίκη βρίσκόταν ακόμα στην Αγγλία. Ο δικαστής αθώωσε τον νεαρό Κύπριο, με το αιτιολογικό, ότι «οιοσδήποτε πολίτης μπορεί όχι μόνον να ομιλεί προς μία βασίλισσαν, αλλά και να εκφράζει τας γνώμας του προς αυτήν με πινακίδας, έστω και αν αι γνώμαι είναι δυσάρεστοι δια την βασίλισσαν. Εις μίαν χώραν εις την οποίαν υπάρχει πλήρης ελευθερία λόγου, η πράξις του κατηγορουμένου δεν συνιστά αδίκημα».(6)

Οι διαδηλωτές παρέμεναν έξω από το ξενοδοχείο της βασίλισσας  όλες τις μέρες της της παραμονής της στο Λονδίνο. Ο Βρετανός υπουργός εξωτερικών λόρδος Χιούμ με επιστολή του προς την βασίλισσα  Φρειδερίκη εξέφρασε την λύπη του για τα επεισόδια και την συγγνώμη της αγγλικής κυβερνήσεως. Οι κυβερνητικοί κύκλοι της Αθήνας δήλωσαν πως με αυτήν  αυτήν την επιστολή θεωρούν πως τερματίστηκε το επεισόδιο με την Αμαπτιέλου.

Στις 28 Απριλίου μετέβη στο Λονδίνο και ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης. Ο Μιχαήλ Μελάς αναφέρει στο βιβλίο του:«Ας προσθέσω ότι το επεισόδιον  Αμπατιέλου δεν υπήρξεν η μόνη κομμουνιστική προσπάθεια δημιουργίας εν Λονδίνω αντιπαθειών κατά της Βασιλίσσης Φρειδερίκης. Μετά τους πριγκηπικούς γάμους και όταν η Βασίλισσα ητοιμάζετο ν΄αναχωρήση , κατέφθασε με το ελληνικόν αεροπλάνον της γραμμής (δηλαδή αδαπάνως αφού τα ταξείδια των βουλευτών πληρώνουν εις την Ελλάδα οι φορολογούμενοι) ένας βουλευτής της Ε.Δ.Α. Είχεν εκ των προτέρων φροντίσει να συγκαλέση εις το αεροδρόμιον Άγγλους δημοσιογράφους και, μόλις έφθασε, έδωσε συνέντευξιν δηλώσας σοβαροφανέστατα ότι είχεν έλθη εις το Λονδίνον δια να ικετεύση την Βασίλισσαν της Ελλάδος να μεριμνήση δια την απελευθέρωσιν των εν Ελλάδι κρατουμένων. Αλλ’ ο βουλευτής αυτός είχεν υπερακοντίσει τον σκοπόν του. Είναι μεν εύπιστος η αγγλική κοινή γνώμη αλλ’ όχι εις σημείον να πιστεύη ότι ήτο ανάγκη να έλθη ο βουλευτής εξ Αθηνών είκοσι τέσσαρες ώρες πριν γυρίση εκεί η Βασίλισσα. Ούτε οι πλέον ανόητοι, ούτε εκείνοι που ήσαν ικανοί να πιστεύσουν ότι η Βασίλισσα είχεν ανάμιξιν εις το ζήτημα των φυλακισμένων, δεν ήτο δυνατόν να χάψουν το παραμύθι αυτό, το οποίον αντιθέτως συνετέλεσε να επαναφέρη πολλούς εις τας αισθήσεις των. Άλλωστε η μεγάλη πλειοψηφία, εν Αγγλία, ήξευρε πολύ καλά ότι η Βασίλισσα Φρειδερίκη δεν είχε καμμίαν αρμοδιότητα εις το ζήτημα των κρατουμένων και ότι όλη η υπόθεσις αποτελούσε κομμουνιστικήν πλεκτάνην.» (7)

 

Στις 30 Απριλίου η Βασίλισσα Φρειδερίκη επέστρεψε μαζί μαζί με την πριγκίπισσα Ειρήνη στην Ελλάδα. Είχε ζητήσει να μην τους γίνει ουδεμία επίσημη υποδοχή στο αεροδρόμιο. Το μόνο που επιθυμούσε ήταν να βρεθεί κοντά στον σύζυγό της και πάλι.

Επίλογος

Η πολιτική κατάσταση  της χώρας το 1963 χόρευε τους δικούς της – άχαρους – ρυθμούς, τόσο διαφορετικούς από αυτούς της κοινωνίας….  Η  Κατοχή και οι πληγές του Εμφυλίου (σπαραγμού) ήσαν αναμνήσεις ακόμη πολύ νωπές στις μνήμες όλων των Ελλήνων που επιθυμούσαν να ξεφύγουν απ΄αυτές και να κατακτήσουν μια καλύτερη ποιοτικώς ζωή. Πολλοί την αναζήτησαν στην ξενιτιά, άλλοι στην εσωτερική μετανάστευση. Η παλιά μεγαλοαστική κοινωνία άνοιγε πάλι τα σαλόνια της και έκανε τους πρέσβεις να χορεύουν «άνευ υποδημάτων» ελληνικούς χορούς πάνω σε πανέμορφα περσικά χαλιά. Νέοι μουσικοί, λογοτέχνες, ζωγράφοι έκαναν την εμφάνισή τους δημιουργώντας μια νέα πολιτιστική άνοιξη. Η ποιότητα των έργων τους είναι πλέον διαχρονική.  Οι Έλληνες είχαν πάντα το μεγάλο προτέρημα να επιβιώνουν και να δημιουργούν κάτω  από απίστευτα δύσκολες συνθήκες. Έχουν όμως και το ελάττωμα όταν αναμειγνύονται με την πολιτική – να μεταμορφώνονται  σαν χρυσαλλίδες – σε ξένα προς την κοινωνία σώματα. Κανένα πολιτικό κόμμα δεν «αφουγκράστηκε» πραγματικά τον λαό που επιθυμούσε τόσο πολύ να αφήσει πίσω του το πικρό παρελθόν και να προοδεύσει, να μορφωθεί, να γλεντήσει. Αντιθέτως έκαναν τα πάντα για να τον διχάσουν και να τον τρομοκρατήσουν με «την απειλή των αριστερών».  Τα γεγονότα του 1963 συνέβαλαν στην άφιξη των χουντικών και στην πολιτική οπισθοδρόμηση της χώρας. Τα πολιτικά λάθη του παρελθόντος πλήρωσε ο  βασιλιάς Κωνσταντίνος  που μόνο θετικές εντυπώσεις δημιουργούσε στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 – όσο ήταν διάδοχος – στους ξένους πολιτικούς και διπλωμάτες. Όπως στην επίσημη επίσκεψη του γάλλου προέδρου, Σαρλ ντε Γκωλ τον Μάιο του 1963 στην Ελλάδα. Ο άπειρος και «μικρός» διάδοχος Κωνσταντίνος παρακολούθησε την στρατιωτική παρέλαση δίπλα στο «γίγαντα» Ντε Γκωλ στην Θεσσαλονίκη. Εκφώνησε τέλεια τον λόγο του στα γαλλικά, ο οποίος  είχε προετοιμαστεί από τον  πατέρα του που ασθένησε σοβαρά το προηγούμενο βράδυ. Ο πρόεδρος Ντε Γκωλ για πρώτη φορά τότε συνομίλησε  με τον διάδοχο Κωνσταντίνο στα αγγλικά  χωρίς  την βοήθεια  ενός διερμηνέα, όπως συνήθιζε πάντα στην διάρκεια των επισήμων επισκέψεών του.

 

Ένα χρόνο μετά τα επεισόδια του Λονδίνου, το Πάσχα του 1964, ο Αντώνης Αμπατιέλος αποφυλακίστηκε από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.. Ο Καραμανλής μετά της πτώση της Χούντας επέστρεψε θριαμβευτής στην Ελλάδα. Ο θεσμός της βασιλείας καταργήθηκε με το δημοψήφισμα του 1974. Κάποιοι πέτυχαν τον απώτερο  σκοπό τους.

 

Κείμενο: Τέπη Πιστοφίδου.

Σημειώσεις:

(1)  Για να κατανοήσει ο αναγνώστης πως ένας επαγγελματίας δημοσιογράφος εργαζόταν στο γραφείο τύπου της πρεσβείας μας στο Λονδίνο, αντιγράφουμε από το βιβλίο του Βάσου Τσιμπιδάρου την εξήγηση  που παραθέτει ο ίδιος, σελ. 159: «Η λύση για την ήσυχη πλέον δημοσιογραφική ζωή ήρθε ουρανοκατέβατη το Φεβρουάριο του 1961. Το υπουργείο Προεδρίας αποφάσισε να επανδρώσει τα Γραφεία Τύπου στις πρεσβείες του εξωτερικού με επαγγελματίες δημοσιογράφους. Ο υπουργός Τρύφωνας Τριανταφυλλάκος βολιδοσκόπησε τους εκδότες των εφημερίδων για να του υποδείξουν διάφορους συναδέλφους. Από την Απογευματινή και την Ακρόπολη ο Νάσος Μπότσης και ο Σάββας Κωνσταντόπουλος έδωσαν το όνομά μου για το Γραφείο Τύπου του Λονδίνου.»

(2) Περισσότερες πληροφορίες για την Μπέτυ Αμπατιέλου μπορούμε να διαβάσουμε στον ιστότοπο: sarantakos.wordpress.com εδώ.

(3) Σε κατ’ ιδίαν συνάντηση που είχα με την κόρη του Μιχαήλ Μελά, κυρία Μαρία Μελά-Χωραφά, μου επιβεβαίωσε πως πράγματι ο πατέρας της υπέστη έμφραγμα λόγω  των επεισοδίων εναντίον της βασίλισσας Φρειδερίκης στο Λονδίνο το 1963. Επίσης μου επιβεβαίωσε πως  κατηγορήθηκε αδίκως ο πατέρας της, γιατί πολιτικοί κύκλοι ρωτούσαν ειρωνικά «Και ο Μελάς τί έκανε;» Φυσικά τις προειδοποιητικές επιστολές που είχε στείλει στην Αθήνα πριν την πραγματοποίηση της πρώτης επίσκεψης της βασίλισσας Φρειδερίκης στο Λονδίνο, κάποιοι ηθελημένα τις απέκρυψαν. Ο Μιχαήλ Μελάς ήταν γιος του Κωνσταντίνου Μελά (αδερφού του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά).

Ο  Βάσος Τσιμπιδάρος αναφέρει  σε άλλο σημείο του βιβλίου του πως « Ο Μελάς πλήρωσε με την υγεία του την αφοσίωσή του στη βασιλική οικογένεια.» Η αφοσίωσή του αυτή  διαφαίνεται και μέσα από τα κείμενά του στο αυτογραφικό βιβλίο του «Αναμνήσεις ενός Πρέσβεως».

Τον αφοσιωμένο αυτόν πρέσβη κατηγόρησαν για «έλλειψη προβλεπτικότητας» οι ανακτορικοί. Σχετικές παρατηρήσεις δέχτηκε και από το υπουργείο εξωτερικών. O Μιχαήλ Μελάς τελικώς έγινε  «bouc émissaire» των θλιβερών αυτών γεγονότων. Συχνό φαινόμενο στην χώρα μας. Κάποιος πρέπει να κατηγορηθεί. Και συνήθως είναι ο πιο αθώος. Ή να τα γράψουμε διαφορετικά. Ο λιγότερο ένοχος.

(4) Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ευρισκόμενος στην Αγγλία ο Αμπατιέλος, υπήρξε ο κύριος εκπρόσωπος των ελλήνων ναυτεργατών και των διεκδικήσεών τους απέναντι στους έλληνες εφοπλιστές που έκαναν μεταφορές πολεμικού υλικού στην υπηρεσία της Αγγλικής κυβέρνησης. Η στάση του ελληνικού ναυτεργατικού κινήματος ήταν απεργιακές διεκδικήσεις για να ικανοποιηθούν αιτήματά τους (π.χ αύξηση αποδοχών, καλύτερες συνθήκες διαβίωσης των πληρωμάτων στα πλοία, αποζημιώσεις στις οικογένειες όσων χάνονταν από βυθίσεις πλοίων κλπ), αλλά ποτέ να μην δένονται επί μακρόν τα πλοία στα λιμάνια, ώστε οι μεταφορές να διεξάγονται σε κανονικούς ρυθμούς και να μην είναι τροχοπέδη στον συμμαχικό αγώνα κατά του άξονα. Το σύνθημα ήταν «ΚΡΑΤΑΤΕ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ». Στις αρχές του 1942 έγινε μέλος του κομμουνιστικού κόμματος.

Μετά την απελευθέρωση το 1947 επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί με την σύζυγό του, πλην όμως συνελήφθη για τη δράση της ΟΕΝΟ (Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων) κατά τη διάρκεια του Β. Π. Πολέμου και στο πλαίσιο του μεταβαρκιζιανού κράτους δικάστηκε μαζί με άλλους τον Σεπτέμβριο του 1948 και καταδικάστηκε σε θάνατο. Όμως η αναγνώριση της δράσης τους στο παγκόσμιο συνδικαλιστικό κίνημα και η διεθνής κατακραυγή για τη θανατική ποινή είχαν αποτέλεσμα την αναστολή της εκτέλεσης.

Περισσότερες πληροφορίες για τον Αντώνη Αμπατιέλο μπορούμε να βρούμε στον ιστότοπο: sarantakos.wordpress.com  εδώ.

(5) ( σελ. 132 Michel de Grèce , βιβλίο: Μa soeur l ‘Histoire ne vois-tu rien venir?)

(6) Βιβλίο Σπύρου Λιναδράτου, «από τον εμφύλιο στη χούντα», τόμος Δ΄, σελ. 238

(7) Ο Λαμπράκης φτάνοντας στο Λονδίνο προσπαθεί να μεσολαβήσει για να γίνει δεκτή η Αμπατιέλου από την Φρειδερίκη. Τον  δέχτηκε σε ακρόαση ο υπασπιστής του διαδόχου ταγματάρχης Αρναούτης πού, ύστερα από μισή ώρα αναμονής, τον πληροφορεί ότι η βασίλισσα επιμένει στην άρνησή της και είναι αμετάπειστη. Ο Λαμπράκης δηλώνει στους δημοσιογράφους: «Ήλθα στο Λονδίνο να παρακαλέσω τη βασίλισσα να δεχθή την κ. Αμπατιέλου γιατί είναι πλέον γνωστό ότι ούτε η Βουλή, ούτε η κυβέρνησις κυβερνούν την Ελλάδα, αλλά η βασίλισσα Φρειδερίκη. Δυστυχώς η βασίλισσα ηρνήθη να δεχτή και εμέ, που σαν βουλευτής εκπροσωπώ τον ελληνικό λαό, ένα λαό που ζητεί δημοκρατία και ελευθερία και απόλυση όλων των πολιτικών κρατουμένων. Προειδοποιώ τον βασίλισσα ότι, με την πολιτική της οδηγεί τον θρόνο στον όλεθρο.» Σπύρου Λιναρδάτου, «από τον εμφύλιο στη χούντα», τόμος Δ΄, σελ. 239

Ευχαριστώ θερμά την κυρία Μαρία Μελά-Χωραφά για τις πληροφορίες που δέχτηκε να μου δώσει όπως και για την φωτογραφία του πατέρα της. Επίσης τον Ιωάννη Καστρινάκη για την παραχώρηση της φωτογραφίας της βασίλισσας Φρειδερίκης.

Βιβλιογραφία:

1)Βασίλισσα Φρειδερίκη, Μέτρον Κατανοήσεως, Βιβλιομεταφραστική.

2) Ημερολόγιο Βασίλισσας Φρειδερίκης, Τόμος τρίτος, 1960-1967, Επιμέλεια Κώστας Σταματόπουλος, Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ

3) Μιχαήλ Κ. Μελά, Αναμνήσεις ενός πρέσβεως, Ιδιωτική Έκδοση, Αθήναι 1967

4) Βάσου Τσιμπιδάρου, Με την άκρη της Πέννας, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1995

5) Michel de Grèce, Ma soeur l’ Histoire ne vois-tu rien venir?, Julliard, 1970

6) Σπύρου Λιναρδάτου, από τον εμφύλιο στην χούντα, τόμος Δ΄, 1961-1964, Eκδόσεις Παπαζήση, 1986

7) Η Ελλάδα τον εικοστό αιώνα, 1950-1970, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Ένθετο Επτά Ημέρες.

8) Girard de Charbonnières, Les derniers rois, éditeur: Jean-Cyrille Godefroy, Paris, 1985

9) ιστότοπος: sarantakos.wordpress.com

10) ιστότοπος:arisgrandman.com/the-slap-tree.html

11) EIKONEΣ, τεύχη 391, 393, 400