Του Νίκου Παπακωνσταντίνου
Όταν το 2015 δημοσίευσα τις μισές φωτογραφίες μου από την βασιλική κρουαζιέρα του 1954, υποσχέθηκα τον επόμενο χρόνο να δημοσιεύσω και τις άλλες μισές «για να αισθανθούμε λίγο καλύτερα» δεν μπορούσα να φανταστώ πόση ανάγκη θα το είχαμε. Τώρα που το παρόν και το μέλλον φαντάζουν τόσο μαύρα και προβληματικά, ας γυρίσουμε το βλέμμα μας για λίγο στο παρελθόν κι ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε ότι ζούμε στην Ελλάδα του Βασιλέως Παύλου, την φτωχή αλλά περήφανη Ελλάδα, με τους φιλότιμους, φιλόξενους, όμορφους και αγωνιστές κατοίκους της. Ας αρχίσουμε λοιπόν την περιήγησή μας ….
Κέρκυρα. Το καλύτερο σημείο για να ξεκινήσει η κρουαζιέρα! Μπροστά η πριγκίπισσα Μαρία, σύζυγος του πρίγκιπα Γεωργίου. Λουλούδια στο καπέλο, λουλούδια στο φόρεμα, λουλούδια στην τσάντα! Ακολουθεί η Βασίλισσα Μαρία-Ζοζέ της Ιταλίας μεταξύ της κόρης της Μαρίας-Γαβριέλλας και του κόμη της Βαρκελώνης. Πιο πίσω δυο βαλκάνιοι Βασιλείς: Μιχαήλ της Ρουμανίας και Συμεών της Βουλγαρίας. Η Μαρία-Γαβριέλλα ήταν τότε μόνο 14 χρόνων, από τις μικρότερες της κρουαζιέρας, αυτή όμως ήταν μία ωραία δεσποινίδα, όχι ένα κοριτσάκι. Ο Χουάν-Κάρλος ήταν πολύ ερωτευμένος μαζί της!
Κατάκωλο, αφήνουν τον «Αγαμέμνονα» και επιβιβάζονται στα πούλμαν που τους περιμένουν για να επισκεφτούν την Αρχαία Ολυμπία. Η Μεγάλη Δούκισσα Καρλόττα του Λουξεμβούργου, με το σκουρόχωμο ταγέρ και το ψάθινο καπέλο, είναι σε πένθος για την αδερφή της. Συνομιλεί με το νεαρό ζευγάρι των Βασιλέων της Ρουμανίας Μιχαήλ και Άννας. Πίσω τους ο Βασιλεύς Παύλος συνομιλεί με την Μαρία-Ζοζέ της Ιταλίας και τον κόμη της Βαρκελώνης, μελλοντικό συμπέθερο του.
Αρχαία Ολυμπία. Ο Βασιλεύς Παύλος αριστερά, σε δεύτερο πλάνο ο δούκας της Βυρτεμβέργης (με το καπέλο) ο Γεώργιος-Γουλιέλμος του Ανοβέρου (αδερφός της Βασίλισσας Φρειδερίκης, σύζυγος της Σοφίας της Ελλάδος) ένας ακόμη πρίγκιπας και η πολύ κομψή κόμισσα της Βαρκελώνης (μητέρα του Χουάν-Κάρλος) Ας σταθούμε λίγο περισσότερο στον 49χρονο πρίγκιπα στα δεξιά. Είναι ο πρίγκιπας Άλμπρεχτ, διάδοχος τότε της Βαυαρίας. Τον επόμενο χρόνο, μετά τον θάνατο του πατέρα του, θα είναι ο «Βασιλιάς της Βαυαρίας» για τους πολυάριθμους βαυαρούς βασιλόφρονες, αλλά και ο «Βασιλιάς της Σκωτίας» για αρκετούς σκωτσέζους οπαδούς της ανεξαρτησίας της Σκωτίας! Φανατικός αντίπαλος του ναζιστικού καθεστώτος, συνελήφθη στα 1944 και μαζί με την σύζυγό του και τα τέσσερα ανήλικα παιδιά τους, φυλακίστηκαν σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μεταξύ των οποίων και στο Νταχάου. Ελευθερώθηκαν από τους συμμάχους στα 1945. Στα 1959 προσέφερε στον Βασιλέα Παύλο το στέμμα, το σκήπτρο και το ξίφος του Όθωνα, που ανήκαν και φυλασσόντουσαν μέχρι τότε στην βασιλική οικογένεια των Βίττελσμπαχ. Ο γιος του και διάδοχος του Φρανς (ένας από τους πρίγκιπες που συμμετείχαν στην κρουαζιέρα) συνεχίζει και σήμερα την φιλελληνική πολιτική της βαυαρικής βασιλικής οικογένειας. Αντί για προσωπικά δώρα στα γενέθλιά του και σε κάθε άλλη περίσταση, ζητά από τους φίλους του να του προσφέρουν χρήματα που με την σειρά του προσφέρει στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών για τα συσσίτια των απόρων.
Αρχαία Ολυμπία. Ο βασιλόπαις Γεώργιος με τον κόμη Φλέμινγκ του Ρόζενμποργκ και την κόμισσα Αλίκη-Ρουθ. Ο Φλέμινγκ γεννήθηκε πρίγκιπας της Δανίας, αλλά στα 1949, για να νυμφευτεί την όμορφη Αλίκη-Ρουθ Νίελσεν έχασε τα δικαιώματά του στον θρόνο και τον τίτλο του πρίγκιπα και ονομάστηκε κόμης του Ρόζενμποργκ. Ο 85χρονος έλληνας πρίγκιπας στηρίζεται στο χέρι του Φλέμινγκ για να περπατήσει πάνω στις αρχαίες πέτρες. Τον θεωρεί εγγονό του αφού είναι εγγονός του αγαπημένου θείου του Βάλντεμαρ της Δανίας. Ο Φλέμινγκ μπορεί να υπερηφανευτεί ότι είναι ο πρίγκιπας με τα περισσότερα πρώτα ξαδέρφια Βασιλείς! Είναι πρωτεξάδελφος του Μπωντουέν του Βελγίου, του Αλβέρτου του Βελγίου, του Χάραλντ της Νορβηγίας, της Ιωσηφίνας-Καρλόττας του Λουξεμβούργου, της Άννας της Ρουμανίας!
Αρχαία Ολυμπία. Ο δούκας Φίλιππος της Βυρτεμβέργης (ο «Βασιλιάς της Βυρτεμβέργης») με τον γιο του και διάδοχο του Λούντβιγκ προχωρούν προς το Στάδιο. Ο δούκας θα ήθελε πολύ ο γιος του να γνωρίσει και να νυμφευτεί μια από τις ωραίες πριγκίπισσες! Μάταια όμως. Στα 1960, ο Λούντβιγκ θα νυμφευτεί μια κοπέλα έξω από τους αυστηρούς νόμους της οικογένειάς του. Έτσι η αρχηγεία του Βασιλικού Οίκου, μετά τον θάνατο του πατέρα του θα περάσει στον νεώτερο αδερφό του και ο Λούντβιγκ θα χάσει μια από τις μεγαλύτερες περιουσίες της Γερμανίας, περιουσία που αποτελείται από παλάτια, μοναδικά κοσμήματα, αλλά κυρίως από ένα παχύ πακέτο μετοχών (αυτοκινητοβιομηχανία Mercedes και πολλές άλλες). Στα 1970 ο Λούντβιγκ θα χωρίσει, θα ξανανυμφευτεί και θα ξαναχωρίσει.
Ρόδος. Η μέρα ξεκινά, τα πούλμαν περιμένουν να τους γυρίσουν να γνωρίσουν τις ομορφιές του νησιού. Ο Βασιλιάς Ουμβέρτος της Ιταλίας, η Βασίλισσα Φρειδερίκη και η πριγκίπισσα Ειρήνη περήφανη για το ταγάρι της!
Ρόδος. Εντυπωσιασμένοι από το Καστέλο, κάτω από τον καυτό αυγουστιάτικο ήλιο, με επικεφαλής την Βασίλισσα Φρειδερίκη!
Ρόδος. Οι ντόπιοι έχουν ανέβει στον τοίχο για να δουν καλύτερα τους βασιλικούς τουρίστες! Στο κέντρο της φωτογραφίας, ο Βασιλιάς Ουμβέρτος της Ιταλίας, η σύζυγός του Βασίλισσα Μαρία-Ζοζέ και ο πρωτεξάδερφος της ο κόμης Κάρολος-Θεόδωρος του Τοέρρινγκ-Ζέττενμπαχ (ο σύζυγος της πριγκίπισσας Ελισάβετ της Ελλάδος). Ναι είναι πρώτα ξαδέρφια αφού οι μητέρες τους είναι αδερφές, το γένος δούκισσες της Βαυαρίας. Ανάμεσα από το βασιλικό ζεύγος της Ιταλίας αναγνωρίζουμε την 16χρονη πριγκίπισσα Σοφία με το ξανθό κατσαρό μαλλί.
Ρόδος. Έξοδος από τα θαλάσσια λουτρά της «Έλλης» μετά από ένα δροσιστικό μπάνιο. Αυτή την φορά βλέπουμε τον κόμη Κάρολο-Θεόδωρο του Τοέρρινγκ-Ζέττενμπαχ να αποχωρεί με την σύζυγό του την πριγκίπισσα Ελισάβετ της Ελλάδος (κόρη του Νικολάου και της Ελένης). Ακολουθούν ο βασιλικός σύζυγος Βερνάρδος της Ολλανδίας, ο Βασιλιάς Μιχαήλ και η Βασίλισσα Άννα της Ρουμανίας. Η πριγκίπισσα Ελισάβετ θα πεθάνει στο Μόναχο μετά τέσσερες μήνες, σε ηλικία 51 ετών. Ο κόμης θα κρατήσει τις στενές σχέσεις με την Ελλάδα και θα είναι παρών σε όλα τα οικογενειακά γεγονότα μέχρι και τους γάμους Κωνσταντίνου – Άννας-Μαρίας.
Ρόδος. Η Βασίλισσα Φρειδερίκη αποχωρεί, μετά την ξενάγηση, από το Ελληνικό Υδροβιολογικό Ινστιτούτο, έργο της Ακαδημίας Αθηνών. Οι υπάλληλοι, σε παράταξη, είναι έτοιμοι να δώσουν κάθε πληροφορία. Λίγα τα έργα στην φτωχή Ελλάδα του 1954, αλλά γινόντουσαν με καλαισθησία και με σεβασμό στο δημόσιο χρήμα.
Ρόδος. Στο Υδροβιολογικό Ινστιτούτο, αριστερά σε δεύτερο πλάνο η νύφη της Βασίλισσας Φρειδερίκης από τον μεγάλο της αδερφό και Αρχηγό του Οίκου, η πριγκίπισσα Ορτρούντ του Ανοβέρου, ο μικρός πρίγκιπας Καρλ της Έσσης (γιος της πριγκίπισσας Σοφίας του Ανδρέα από τον πρώτο της γάμο), η πριγκίπισσα Ειρήνη και ο δανός κόμης Φλέμινγκ του Ρόζενμποργκ.
Ρόδος. Επίκεντρο της φωτογραφίας μας η 20χρονη πριγκίπισσα Μαργαρίτα της Σουηδίας, περιτριγυρισμένη από φίλους και φίλες της ηλικίας της. Ήταν η εγγονή του τότε Βασιλιά, σήμερα βασιλεύει στην Σουηδία ο αδερφός της. Μετά τον γάμο της και μέχρι σήμερα ζει στην Αγγλία.
Ρόδος. Πόσο απλή ήταν τελικά η πολυσυζητημένη «κρουαζιέρα των Βασιλέων»! Επισκέψεις στα μοναδικά αρχαιολογικά μας μνημεία, μπάνια στις καταπληκτικές παραλίες μας και μικρές ασήμαντες χαρές. Στην υπαίθρια λαϊκή αγορά, η Μεγάλη Κυρία της Αυλής Μαίρη Καρόλου, ξεναγεί τον Μιχαήλ και την Άννα της Ρουμανίας. Πίσω από την Άννα αναγνωρίζουμε το έξυπνο προσωπάκι της πριγκίπισσας Ειρήνης.
Σαντορίνη. Από το λιμάνι ανέβηκαν στην Οία με γαϊδούρια. Ήταν άλλωστε ο μόνος τρόπος για ν’ ανέβει κανείς, αφού οι δρόμοι ήταν ανύπαρκτοι. Ο 14χρονος διάδοχος Κωνσταντίνος το χαίρεται σαν παιδί που είναι!
Σαντορίνη. Στα γραφικά στενά σοκάκια της Οίας, κάτω από τις φρεσκοασβεστωμένες καμάρες και με τις μπουκαμβίλιες να δίνουν χρώμα και χαρά! Αχ αυτός ο σεισμός του 1956 που θα καταστρέψει όλη αυτή την ομορφιά, όπως οι προηγούμενοι σεισμοί που κατέστρεψαν την αρχοντιά στα νησιά του Ιονίου και οι επόμενοι σεισμοί που μας στερούν κάθε λίγο και λιγάκι τόσα ωραία δείγματα της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς
Μύκονος. Το βασιλικό ζεύγος ευχαριστημένο από την επιτυχία της κρουαζιέρας. Οι φιλοξενούμενοι είναι ενθουσιασμένοι, όλα πηγαίνουν καλά και όπως είχαν προγραμματιστεί, ο Διεθνής Τύπος δίνει μεγάλη δημοσιότητα στο γεγονός, η προβολή της Ελλάδας είναι μεγάλη, το κέρδος για τον Τουρισμό εξασφαλισμένο. Πίσω από τον Παύλο και την Φρειδερίκη ακολουθεί, ακούραστος παρά τα χρόνια του, ο βασιλόπαις Γεώργιος.
Μύκονος. Είναι η φωτογραφία που αγαπώ περισσότερο από κάθε άλλη. Συγκινούμαι φοβερά κάθε φορά που την βλέπω. Δεν ξέρω να πω αν πρωταγωνιστής της φωτογραφίας είναι ο Βασιλιάς ή ο Λαός (ή και οι δύο). Ο Βασιλιάς εκπέμπει μια ήρεμη σιγουριά και ο Λαός του την εισπράττει, και αντλεί απ’ αυτόν κουράγιο και δύναμη να συνεχίσει τον αγώνα της ζωής. Το χαμόγελο λάμπει αβίαστα στο πρόσωπο του Βασιλιά, στο πρόσωπο του ηλικιωμένου μυκονιάτη, στα πρόσωπα των γυναικών, στα πρόσωπα των παιδιών, στο πρόσωπο της μικρής Ειρήνης. Η Ελλάδα του Παύλου! Ο Παύλος των Ελλήνων!
Σούνιο. Επίσκεψη στον Ναό του Ποσειδώνα που στέκει αιώνες τώρα υπερήφανος, στον απότομο βράχο, πάνω από την μοναδικά γαλάζια θάλασσα, κάτω από τον λαμπρό αττικό ουρανό. Βασιλεύς Παύλος, πίσω του Άστριντ Νορβηγίας, Γεώργιος-Γουλιέλμος Ανοβέρου, Συμεών Βουλγαρίας
Σούνιο. Η Βασίλισσα Φρειδερίκη γράφει για την κρουαζιέρα: «..Έπειτα και η εποχή φαινόταν εξαιρετικά πρόσφορη, δεδομένου ότι τα δικά μας παιδιά δεν ήσαν σε ηλικία γάμου. Αν συνέβαινε αυτό θα ήταν ίσως δυνατόν να δώσει διαφορετική χροιά στην κρουαζιέρα.» Πράγματι το νεαρό κορίτσι που βλέπουμε στο κέντρο της φωτογραφίας, η μικρή πριγκίπισσα Σοφία, δεν μπορεί να πει κανείς ότι είναι ντυμένη, είναι χτενισμένη, είναι στημένη για να γοητεύσει τους υποψήφιους γαμπρούς. Ακτινοβολεί πάνω της η καλή της σωματική και ψυχική υγεία, φαίνεται ότι ανήκει σε μια ενωμένη και αγαπημένη οικογένεια, χαίρεται που γνωρίζει τους φίλους των γονιών της, είναι περήφανη για τις ομορφιές της πατρίδας της, είναι όμως, στα 16 χρόνια της πολύ μικρή για να ψάχνει για γαμπρό! Δείχνει τον Ναό του Ποσειδώνα στις καινούργιες φίλες της: στην Πιλάρ της Ισπανίας (που φωτογραφίζει, την μέλλουσα κουνιάδα της) στην Ελένη και στην Ντιάνα της Γαλλίας.
Σούνιο. Δύο όμορφες πριγκίπισσες απομακρύνονται από τον Ναό πιασμένες απ’ το χέρι. Δεν ξέρω ποιές είναι, επομένως δεν ξέρω τι τους επιφύλαξε η ζωή όλ’ αυτά τα χρόνια, όπως και το αν ζουν ή όχι. Εύχομαι να είναι καλά και σε ηλικία πάνω από τα 80 σήμερα, να θυμούνται πάντα την ελληνική τους κρουαζιέρα του 1954.
Θέατρο Επιδαύρου, για να παρακολουθήσουν την τραγωδία του Ευριπίδη «Ιππόλυτος» από το Εθνικό Θέατρο. Η Βασίλισσα Φρειδερίκη γράφει για την κρουαζιέρα : «Η επιτυχία υπήρξε τεράστια. Έλαβαν μέρος εκατόν δέκα από μας, προερχόμενοι από είκοσι εθνικότητες, που μιλούσαν περίπου δέκα πέντε διαφορετικές γλώσσες· και δεν υπήρξε ούτε μια προστριβή, ούτε μια δύσκολη στιγμή σε όλη τη διάρκεια των δέκα ημερών. Κάναμε μεγάλες εκδρομές στα νησιά μας και είδαμε όλα τα αξιοθέατα. Τα βράδυα χορεύαμε. Για τις θέσεις στο τραπέζι είχαμε ένα ειδικό σύστημα : οι κυρίες τραβούσαν έναν αριθμό, οι κύριοι το ίδιο, και οι αριθμοί που ταίριαζαν έδιναν τον καβαλλιέρο και τη ντάμα για το κάθε γεύμα – έτσι ώστε να υπάρχη πάντοτε εναλλαγή. Η Βασίλισσα Τζουλιάνα, παραδείγματος χάριν, μπορούσε να βρεθή στο πλευρό ενός δεκαπεντάχρονου παιδιού. Το σύστημα λειτούργησε θαυμάσια, μόνο που αργότερα ανακάλυψα πως η νέα γενιά πουλούσε και αγόραζε τους καβαλλιέρους και τις ντάμες.»
Δελφοί. Ο Βασιλιάς Παύλος έχει επισκεφτεί στο παρελθόν πολλές φορές όλους τους αρχαιολογικούς χώρους, τους γνωρίζει καλά και γι’ αυτό ξεναγεί ο ίδιος τους καλεσμένους του και απαντά στις απορίες τους.
Δελφοί. Από αριστερά ο Φρανσουά της Γαλλίας (δυστυχώς στα 1960 σκοτώθηκε πολεμώντας στην Αλγερία) η Τατιάνα Ράντζιβιλ (οι αναγνώστες των Royal Chronicles την γνωρίζουν καλά, της έχω αφιερώσει δύο άρθρα) ο κόμης της Βαρκελώνης (ο πατέρας του Χουάν-Κάρλος) η Όρτρούντ του Ανόβερο (η νύφη της Βασίλισσας Φρειδερίκης, το γένος πριγκίπισσα Γκλύξμπουργκ) η Βεατρίκη του Χοχενλόχε-Λάνγκενμπουργκ (η μοναχοκόρη ανάμεσα σε τέσσερες αδερφούς της Μαργαρίτας της Ελλάδος. Τότε ήταν μόνο 18 χρόνων. Ερχόταν συχνά στην Ελλάδα, δεν πανδρεύτηκε ποτέ, πέθανε στα 61 της χρόνια. Άφησε σημαντικό έργο σαν βιβλιοθηκάριος-αρχειοφύλακας των αρχείων και των συλλογών της Μεγαλοδουκικής οικογένειας της Έσσης), η Βασίλισσα Τζουλιάνα της Ολλανδίας (που κρύβει την κυρία Καρόλου) και τέλος δεξιά η πριγκίπισσα με το καπέλο που δεν αναγνωρίζω.
Δελφοί. Η 12χρονη πριγκίπισσα Ειρήνη κοντά στον πατέρα της, που τόσο αγαπά και θαυμάζει! Οι άλλοι είναι τα ξαδέρφια της Έσσης και ο θείος του Μέκλεμπουργκ.
Δελφοί. Τον Βασιλιά Παύλο ακολουθεί ο Βασιλιάς Συμεών της Βουλγαρίας. Έχει έρθει στην κρουαζιέρα με την αδερφή του πριγκίπισσα Μαρία-Λουΐζα που την βλέπουμε στην φωτογραφία μας δεξιά και πίσω, με το εμπριμέ φόρεμα και το μαντήλι στα μαλλιά. Εντελώς αριστερά, σε δεύτερο πλάνο, με λίγη προσπάθεια αναγνωρίζουμε τον Βασιλιά Μιχαήλ της Ρουμανίας. Δίπλα στον Συμεών ο πρωτεξάδερφός του ο Όθων της Έσσης. Με τα μαύρα γυαλιά, ο δούκας Κρίστιαν-Λούντβιγκ του Μέκλεμπουργκ, που χάρη στις προσπάθειες της εξαδέρφης του Βασίλισσας Φρειδερίκης, είχε απελευθερωθεί από τα σοβιετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης μετά δέκα χρόνια φυλάκισης.
Δελφοί. Ένα φίδι; μια σαύρα; Ο Βασιλιάς Παύλος τους το δείχνει και προκαλεί τον φόβο και την αηδία κυρίως της καλομαθημένης διαδόχου Βεατρίκης της Ολλανδίας, αλλά και της Ειρήνης και του Μιχαήλ και της Δωροθέας της Έσσης (αριστερά) και του Όθωνα της Έσσης (δεξιά). Τον Δεκέμβριο του 1967 ο Όθων και τα αδέρφια του Μωρίς και Ερρίκος, παραχώρησαν αμέσως την Villa Polissena, το σπίτι τους στην Ρώμη, στον Βασιλέα Κωνσταντίνο. Εκεί βρήκε φιλόξενο καταφύγιο η βασιλική οικογένεια τους πρώτους μήνες της εξορίας της.
Δελφοί. Αυτή την φορά, επίκεντρο είναι η Βασίλισσα Φρειδερίκη. Ο φύλακας του αρχαιολογικού χώρου, με άψογη στολή, την κοιτάζει με σεβασμό και περιμένει εντολές της! Αριστερά η Υψηλότατη (όνομα και πράγμα) Μαργαρίτα της Σουηδίας! Δεξιά ο Υψηλότατος (επίσης όνομα και πράγμα) Άξελ της Δανίας, γιος του Βάλντεμαρ.
Δελφοί. Ειρήνη, Φρειδερίκη, Τζουλιάνα, ακολουθούν η δεσποινίς Παπαρρηγοπούλου, η κυρία Καρόλου, ο φύλακας…Φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο του κυρίου Παπακωνσταντίνου. Τον ευχαριστούμε θερμά για την πολύτιμη προσφορά των τόσο σπανίων φωτογραφιών και των πολυτίμων γνώσεών του.
Επεξεργασία φωτογραφιών: Ανδρέας Μέγκος
Share On Facebook
Tweet It
