Στην ελληνική βιβλιογραφία υπάρχει ένας αρκετά μεγάλος αριθμός βιβλίων που αφορούν στην ελληνική βασιλική οικογένεια και την ιστορία του βασιλικού θεσμού στη χώρα μας. Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του βασιλιά Παύλου, στις 6 Μαρτίου 1964, παρουσιάζουμε τα βιβλία που αφορούν εξολοκλήρου την ζωή του άνακτος και ουσιαστικά αποτελούν βιογραφίες της ζωής του ή μέρος αυτής.
Tου Ιωάννη Καστρινάκη
Ο βασιλιάς Παύλος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 14 Δεκεμβρίου 1901. Ήταν το τέταρτο παιδί, από τα έξι, των βασιλέων Κωνσταντίνου Α’ και Σοφίας. Ακολούθησε τον πατέρα του και την υπόλοιπη βασιλική οικογένεια στην εξορία στη Λουκέρνη της Ελβετίας τον Ιούνιο του 1917 μετά το κίνημα της Εθνικής Αμύνης. Δεκαέξι ετών ξεκίνησε την ναυτική του εκπαίδευση στην Αυτοκρατορική Ναυτική Σχολή στο Κίελο της Γερμανίας ενώ τον Νοέμβριο του 1920 με την επιστροφή του πατέρα του στο Θρόνο φοίτησε στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων στον Πειραιά. Έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις της Μικράς Ασίας υπηρετώντας ως αξιωματικός στο εύδρομο καταδρομικό «Έλλη». Στις αρχές του 1923 μετά τον θάνατο του πατέρα του Κωνσταντίνου, στο Παλέρμο της Ιταλίας, ο πρίγκιπας Παύλος γίνεται Διάδοχος, με βασιλιά το μεγαλύτερο αδερφό του Γεώργιο Β’. Τέλος του ίδιου έτους και λίγο πριν την ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας τον Μάρτιο του 1924, έφυγε για το εξωτερικό μαζί με τον βασιλιά αδερφό του. Επανήλθε στις 25 Νοεμβρίου 1935 με την παλινόρθωση της μοναρχίας ως διάδοχος του θρόνου. Στις 9 Ιανουαρίου 1938 παντρεύτηκε στην Αθήνα την πριγκίπισσα Φρειδερίκη-Λουΐζα του Αννοβέρου. Από το γάμο του απέκτησε τρία παιδιά, την πριγκίπισσα Σοφία (βασίλισσα της Ισπανίας), τον μετέπειτα βασιλιά Κωνσταντίνο Β’ και την πριγκίπισσα Ειρήνη. Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο υπηρέτησε στο Γενικό Στρατηγείο. Μετά τη γερμανική εισβολή, τον Απρίλιο του 1941, ακολούθησε το βασιλέα Γεώργιο Β΄ στην Κρήτη όπου μετά την κατάληψή της από τους Γερμανούς, στην Αίγυπτο, για να εγκατασταθεί τελικά, με την οικογένειά του στο Κέιπ Τάουν της Νοτίου Αφρικής. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1946 επανήλθε στην Ελλάδα, με το Δημοψήφισμα της 01-09-1946, με τον άτεκνο αδερφό του, όπου ύστερα από τον αδόκητο θάνατό του στις 1 Απριλίου 1947 στέφτηκε βασιλιάς σε μία κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο λόγω του εμφυλίου πολέμου. Διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο καθώς το βασιλικό ζεύγος επιδόθηκε σε μια πρωτοφανή δραστηριότητα στη σύσταση ιδρυμάτων και φιλανθρωπικών θεσμών, αυξάνοντας σε μεγάλο βαθμό το γόητρο της Δυναστείας. Απεβίωσε στα ανάκτορα του Τατοΐου την 6ην Μαρτίου 1964 μετά από σκληρή μάχη με την επάρατο νόσο.
Ας δούμε όμως τα βιβλία που αναφέρονται στη ζωή, τη δράση και το έργο του βασιλιά Παύλου:
1. ΠΑΥΛΟΣ Α’ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ 1901-1964. Κώστα Μπαρμπή. Εκδόσεις «ΛΟΓΟΣ» 1992, 358 σελίδες.
2. ΠΑΥΛΟΣ ΕΝΑΣ ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ. Νίκου Πολίτη. Εκδόσεις MP PRODUCTIONS 2014, 256 σελίδες. Φωτογραφικό και ιστορικό, δίγλωσσο, λεύκωμα σε 1000 αριθμημένα αντίτυπα. Περιέχει επίσης ένα οπτικοακουστικό δίσκο (DVD) με την ιστορική βιογραφία του βασιλιά Παύλου σε ένα ντοκιμαντέρ διάρκειας δυόμιση ωρών με σπάνιο και αδημοσίευτο οπτικοακουστικό υλικό και μαρτυρίες των μελών της Ελληνικής βασιλικής οικογένειας.
3. Ο ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΠΑΥΛΟΣ Α’. Αθανάσιου Βρακόπουλου. Εκδόσεις «AVRA» 1965, 108 σελίδες. Με πολλές φωτογραφίες. Το παρόν βιβλίο επανεκδόθηκε το 1967 σε μικρότερο μέγεθος και τίτλο: O BAΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΑΥΛΟΣ Α’.
4. ΒΑΣΙΛΙΚΟΝ ΙΩΒΗΛΑΙΟΝ 1938-1963. Θ. Αναγνωστόπουλου-Παλαιολόγου. 1963, 56 σελίδες.
5. ΤΙ ΕΓΡΑΦΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΠΑΥΛΟ Α’. Ιωάννη Μπρούσαλη. 1995, 190 σελίδες. Εκτός από το ιστορικό της ζωής του βασιλέως καταγράφονται δηλώσεις Ελλήνων πολιτικών, αρχηγών ξένων κρατών και δημοσιογράφων.
6. ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ: ΟΙ BAΣΙΛΕΙΣ «ΜΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΕΩΣ» Κώστα Μπαρμπή. Εκδόσεις «ΠΕΛΑΣΓΟΣ» 2012. Δίτομο έργο (310 + 294 σελίδες)
7. ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΦΡΕΙΦΕΡΙΚΗ ΒΑΣΙΛΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. Κωνσταντίνου Σρτιγκλή. 1950, 112 σελίδες.
8. ΟΙ ΒΑΣΙΛΕΙΣ ΕΙΣ ΤΑΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ. ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΠΟ ΤΑΣ ΕΘΝΙΚΑΣ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΖΕΥΓΟΥΣ ΑΝΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1947-1951. Ανδρέα Σπ. Σκανδάμη. 1951, 128 σελίδες.
9. NO ORDINARY CROWN. A BIOGRAPHY OF KING PAUL OF THE HELLENES. Στέλιου Χουρμούζιου. ΕΚΔΟΣΗ: Littlehampton Book Services Ltd. 1972, 375 σελίδες. Αγγλική έκδοση με κουβερτούρα.
Τέλος να επισημάνουμε ότι για την ζωή του βασιλιά Παύλου, πολλά ιστορικά στοιχεία και φωτογραφικό υλικό, παρατίθενται σε βιβλία και λευκώματα που αφορούν την Ελληνική βασιλική οικογένεια και κυρίως βιογραφίες της συζύγου του βασίλισσας Φρειδερίκης.
Όλα τα βιβλία προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του κ. Ιωάννη Καστρινάκη.